Runy - wprowadzenie
Co to są runy ?
"Runy" oznaczają tajemnicę oraz sekret, słowo pochodzi z norweskiego "run". Jest to alfabet używany przez plemiona germańskie i inne należące do germańskiej grupy językowej. Do tej grupy zaliczymy też Skandynawię.Alfabet runiczny to najprawdopodobniej jeden z najstarszych języków europejskich. Wykorzystywany był głównie do przekazywania wiedzy, pieśni oraz w obrzędach magicznych. Alfabet runiczny występuje w wielu odsłonach, najbardziej znana jednak to Futhark. Jego nazwa pochodzi od pierwszych sześciu liter alfabetu: Fehu – Uruz – Þurisaz – Ansuz – Raido – Kenaz.
Historia run
Według mitologii nordyckiej, runy były darem od bogów. Podarwal je Odyn, a uczył ich Reg, zwany także Heimdallem (bóg strzegący Tęczowego Mostu). Najstarszy zapis runiczny pochodzi z 2 połowy 2 wieku.
Na stanowiskach bagiennych w Vimose i Illemose na wyspie Fionia zostały znalezione przedmioty z runicznymi napisami takie jak : grzebienie, sprzączki, groty, miecze oraz grot z zadziorami pochodzący z Øvre Stabu w Norwegii. Natomiast w Polsce najstarszym znaleziskiem jest grot włóczni z zadziorami datowany na III w. n.e. na którym widnieje napis KRLUS. Grot został odkryty w Rowadowie nad Sanem, natomiast inny o podobnych znamionach został odkryty w 1858 roku w Wołyniu. Zapisy są bardzo krótkie i trudne do przetłumaczenia.
Do ok. 650 r. stosowano tzw. fuþark starszy nazwany tak od pierwszych sześciu run: F – U – Þ – A – R – K → , liczący 24 znaki. Później alfabet runiczny zaczął się różnić: w Norwegii i Szkocji używano fuþarku z 16 lub 19 runami, natomiast w Anglii rozwinął się alfabet tzw. fuþork w różnych odmianach, z 24, 28 lub nawet 31 runami. Zmiana nazwy wiąże się ze zmianą czwartej litery runicznej.
Tym alfabetem zapisywano głównie języki germańskie, chociaż odnaleziono kilka zapisów w łacinie.
Z tych run, zaprzestano korzystać około 1000 roku, nie licząc Skandynawii , gdzie dopiero kilka wieków później zdominował je alfabet łaciński.
Runy najprawdopodobniej zostały zapożyczone od ludow północnej Italii ( alfabet alpejski ). Badacze zwracają uwagę na powiązania z alfabetem hebrajskim oraz fenickim. Sugerowano również związek z pismem grecki fuþarku częściowo odpowiadają graficznie jak i fonetycznie odpowiednim literom.Jednak w porównaniu z okrągłym kształtem liter alfabetu greckiego kształt run starszego fuþarku ma bardziej ostre krawędzie, różni się również kolejność liter.
Runy nie oznaczają tylko liter, każda z nich ma zapisane do siebie dodatkowe znaczenie.
Runy - zastosowanie
Podobnie jak dzisiejsze pismo, alfabet runiczny miał za zadanie utrwalanie wiedzy, ale nie tylko. Głównym jego celem było przekazywanie informacji na linii człowiek-bóg. Dzięki temu stał się elementem wykorzystywanym w wielu zaklęciach czy magicznych rytuałach. Zaklęcia z ich użyciem miały zapewnić szczęście, miłość bądź odstraszały wrogów.Runy tworzono z drewna, kamienia bądź używano do zdobienia i wzmacniania broni.
Alfabet runiczny wykorzystywano również do tworzenia amuletów oraz talizmanów. Swoją rolę znalazł też przy wróżeniu - do dziś są wykorzystywane w kartach czy w chroniących medalikach.
W niektórych sklepach można kupić też bardziej komercyjne rzeczy takie jak magnesy , bransoletki czy naszyjniki z wyrytym runami.
Ciekawostka
J.R.R. Tolkien stworzył wlasny alfabet rinczny Cirth i zawarł go w swojej twórczości. Niektóre znaki są inspirowane fuþarkiem
Komentarze
Prześlij komentarz